Situatie van het onderwijs in Congo

Problemen inzake toegang tot onderwijs en kwaliteit van onderwijs

De gestage neergang van het onderwijs in Congo begon toen president Mobutu 30 jaar geleden, na een conflict met de bisschoppen, het onderwijs nationaliseerde en zonder middelen zette. Zowel op het vlak van toegang tot onderwijs als op vlak van kwaliteit zijn er sindsdien belangrijke problemen.

Een grote bevolkingsgroei, vele kinderen die buiten het schoolsysteem vallen, een gebrek aan materialen, de vreemde taal (Frans), de hoge kost voor de gezinnen, verouderde lesprogramma’s en onvoldoende gekwalificeerde leraren zijn maar enkele van de uitdagingen van het Congolese onderwijs.

Zwak onderwijssysteem

Het onderwijssysteem is zwak. Het beroep van onderwijzer is ondergewaardeerd en onderbetaald en er is een tekort aan didactisch materiaal en aangepaste leermethodes. Daarnaast is het budget van het ministerie van Onderwijs te beperkt om de scholen financieel bij te staan (€40 per jaar in Kintu Kimune). Hierdoor komt de werking van de scholen grotendeels ten laste van de ouders waarvan het inkomen door de economische crisis al ernstig is aangetast. Het uniform, de schriften en handboeken wegen zwaar op het gezinsbudget. Ouders zenden daarom vaak maar één of twee kinderen naar school, meestal de jongens.

Lang niet alle kinderen zijn in uniform in Kintu Kimune. Of ze zijn vrij creatief … Maar daarover valt men niet in Kintu Kimune. Het belangrijkste is dat de kinderen op school zijn!

Recente vorderingen

Toch maakt de Congolese overheid vorderingen inzake onderwijs. Zo is, behalve in de steden Kinshasa en Lubumbashi, sinds 2010 het lager onderwijs gratis. Er bestaan ook plannen om de lonen van de leerkrachten te verhogen. Het ministerie van onderwijs rekent evenwel op de internationale gemeenschap om het budgettekort dat hierdoor zal ontstaan te dichten. Naast het financieringstekort is er ook een duidelijke nood aan permanente vorming en omkadering van de schooldirecties en leerkrachten. Maar ook hier wordt aan gewerkt: het ministerie werkte een vijfjarenplan uit waarin de continue vorming van het onderwijzend personeel een belangrijke plaats kreeg.

Enkele kanttekeningen bij het zg. gratis lager onderwijs

Sedert enkele jaren is het lager onderwijs in Congo gratis. Maar niet in het 6de leerjaar! Daar betalen de leerlingen 8000 CDF (€7) per trimester. Zelfs in het 1ste leerjaar is het onderwijs niet helemaal gratis. Ouders en kinderen moeten immers zelf voor schoolbenodigdheden zorgen. In het 1ste leerjaar bedragen de kosten hiervoor bijna €4, in de jaren daarop hebben de leerlingen steeds meer schoolgerei nodig. De kosten voor onderwijs verhogen dus stelselmatig voor een gezin. De armen hebben het heel moeilijk om de nodige kosten te betalen. Heel wat ouders in Kabinda zijn werkloos; maar doen hun best. Ze gaan bvb. hout kappen en proberen dat dan te verkopen. Zelfs de kinderen van ouders die wel een salaris hebben – de handelaars bvb. – hebben niet meteen van bij de start van het schooljaar alle schoolbenodigdheden. Ook voor die mensen is het soms lastig om alles betaald te krijgen.

Een bic kost 100 CDF (€0,08), een schrift – afhankelijk van de grootte 200 CDF (€0,16), 300 (€0,25) of 500 (€0,45). In sommige secundaire scholen hebben kinderen in het 1ste jaar 20 schriften nodig. Er zijn ouders met 5 tot 10 kinderen. Ook het voedsel moet betaald worden!

Schoolbenodigdheden in het 6de leerjaar van papa Nunu

Je zou zeggen dat het systeem verbetert, maar dat is niet juist volgens de directeur van KI-KI. Als je het (zoal hij het doet) vanuit het standpunt van het onderwijzend personeel bekijkt, helemaal niet zelfs. Vóór 2010, toen het onderwijs nog niet gratis was, was een klein percentage van het schoolgeld dat de leerlingen betaalden voor de leerkrachten bestemd. Nu dit schoolgeld niet meer betaald moet worden maar de lonen van de leerkrachten gelijk bleven, is het leven voor het onderwijzend personeel veel moeilijker geworden. Voor leerkrachten is het bijna onmogelijk geworden om hun kinderen te laten studeren. Om zijn punt te onderstrepen, vertelde directeur Kanyinda hoeveel de leerkrachten verdienen: €69,5. We gingen op zoek naar looncijfers uit andere sectoren. Ter illustratie:

Maandloon in Congo (gemiddeld) €150

Maandloon directeur Kanyinda €87 (100 000 CDF)

Maandloon leraar in Kabinda: €69,5 (leerkrachten die de volledig cyclus doorliepen; leerkrachten die minder vorming genoten (1ste graad) verdienen nog minder)

Maandloon verpleegkundige : €44

Maandloon raadgever ministerie: €750 officieel / €225 000 in realiteit

We denken nogal eens als we geconfronteerd worden met looncijfers uit het zuiden: het leven daar is toch ook veel goedkoper. Maar dat valt tegen in het geval van Congo/Kabinda. Ter illustratie: een kilo suiker kost er 2100 CDF (€1,85) , een kilo rijst 1900 CDF (€1,7) , een kilo maniok 2312 CDF (€2), een kilo maïs 1230 CDF (€1).

Meer lezen/weten?

Een aanrader is het verhaal van Mbombo Kumuamba uit: Koen Vidal & Stephan Vanfleteren, Futur Simple. De kinderen van Congo, Meulenhoff/Manteau, Antwerpen, 2010, pp. 196-239).